Sudan’da Devam Eden İç Savaş Bölünme Endişelerini Artırıyor
Sudan’da ordu ile Hızlı Destek Güçleri (HDK) arasında geçen yılın nisan ortasından bu yana devam eden iç savaş, Libya ve Yemen’de olduğu gibi burada da ülkenin bölünmesi ve iki otoritenin ortaya çıkmasıyla ilgili endişeleri artırdı.
Afrika uzmanları Sudan’da sahadaki son durumu, HDK lideri Muhammed Hamdan Dagalu’nun Afrika temasları ve bölünme senaryolarını değerlendirdi.
Sudanlı gazeteci ve siyaset analisti Diyaeddin Bilal, “Sudan pek çok sorunla karşı karşıya, bunların en büyüğü yabancı ülke gündeminin dayatılması. Bu savaşın tarafları Sudanlılar olabilir ama savaşın merkezi dışarıda. Savaşı finanse eden ve savaşın devam etmesini isteyen dış taraflara baskı yapılmazsa iki otoritenin bölünmesi ve ayrılması yaşanacaktır.” “Ortaya çıkması dahil tüm senaryoların mümkün olduğu belirtildi.
Bilal, “HDK’nın doğası para karşılığında başkalarının çıkarlarına hizmet etmektir. Bu savaşa dışarıdan verilen destek durmazsa bu kolay bitmez ve ülkenin bölünmesine yol açabilir.” İfadesini kullandı.
Diyaeddin Bilal, HDK’nın ülkenin kuzeyi ve doğusuna doğru genişlemesinin mümkün olduğunu ancak bu bölgelerde çok sert bir direnişle karşılaşacağını iddia etti.
Savaş ne zaman biterse bitsin Sudan’ın eski haline dönmesinin uzun yıllar alacağını belirten Bilal, “ABD’nin uluslararası ağırlığı ve Suudi Arabistan’ın bölgesel ağırlığı dikkate alındığında durumun yapılan müzakerelerle çözülmesi mümkün değil. Cidde’de çekirgelerle mücadele için kurulmuş bir örgüt (Doğu Afrika) varken Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi’nin (IGAD) bunu başarması imkansızdır.” dedi.
Bilal, “Eğer kapsamlı bir ulusal uzlaşı sağlanamazsa ve merkezi otorite tamamen çökerse, Sudan terörün ve çeşitli suç türlerinin en büyük yuvası haline gelebilir. Umarız bu gerçekleşmez.” söz konusu.
İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Uysal, Sudan’da yaşananları orduya ve devlete karşı bir “ayaklanma” olarak gördüğünü söyledi.
Uysal, “Bunun yarı yarıya başarılı olduğunu görüyoruz. Tabii dış destek de var. Dolayısıyla bu süreç tamamlanırsa küresel güçlerin kontrolünde bir rejim ortaya çıkacak. Bunu başaramazlarsa bir rejim ortaya çıkacak” dedi. Yemen’de, Libya’da olduğu gibi yine modüler bir yapı. Daha önce de Sudan’ı kullanıyorduk.” “Bölünenler hâlâ Sudan’ın büyük potansiyelinin farkında. Onu daha da bölmek isteyecekler.” değerlendirmesini yaptı.
Sudan’da uzlaşma ihtimalinin zor olduğunu belirten Uysal, şunları kaydetti:
“Küresel güçler ve bazı bölge ülkeleri büyük olasılıkla HDK’nin Sudan’a hakim olması için destek verecektir. Ancak HDK zayıflarsa ‘uzlaşma’ diyen sesler artacaktır. Yani HDK ilerlerken Batılı güçler uzlaşma çabasını desteklemeyecek, ancak HDK’nın zayıflaması durumunda ‘uzlaşma’ diyen sesler artacaktır. Ordu önemli bir zafer kazanacak ya da “Rüzgarı aleyhine çevirecek bir hamle yaparsa, uzlaşmaya zorlayacak ve baskı yapacaklar.”
“HDK’nın liderliğinde bölgesel yönetim ihtimali uzak”
Uluslararası Stratejik Araştırma Merkezi Kriz ve Müzakere Yönetimi Uzmanı Emekli Tümgeneral Emin İsmail Meczub, müzakerelerde daha iyi bir konum elde etmek amacıyla askeri operasyonlarını genişleten HDK’nın, ihlalleri nedeniyle halkın teveccühünü kaybettiğini belirtti.
Ülkedeki insani durumun “felaket” olduğuna işaret eden Meczub, Sudan vatandaşlarının farklı yerlerde ciddi gıda, temel hizmet, elektrik, su, ilaç ve tıbbi malzeme sıkıntısı yaşadığını, bunun da bölgesel ve acil insani müdahaleyi gerektirdiğini söyledi. Uluslararası topluluk.
Belli bir bölgenin ayrılarak HDK öncülüğünde hükümet kurulması ihtimalini uzak gören Meczub, şunları söyledi:
“Bu ihtimali masaya koyarsak HDK, etnik ve kabilesel olarak tamamen farklı olan komşu ülkelerden destek bulamaz. Bu da aynı sorunu yaşayan bazı Afrika Birliği ve IGAD ülkelerinde de benzer bir durumun ortaya çıkmasına neden olacaktır. Böyle bir durumda HDK ne yerel ne de bölgesel olarak destek bulamayacak, “Uluslararası desteği de bulacaktır.”
“Sudan’da Yemen ve Libya senaryoları muhtemel”
Sudanlı Gazeteciler Birliği Başkanı Essadik İbrahim er-Rizeygi ise, “Sudan’da Yemen ve Libya senaryolarının gerçekleşmesi bekleniyor. Uluslararası ve bölgesel güçler bu taraftaki isteklerini gizlemiyor. Çünkü Sudan’da sadece ikisinin değil, iki tarafın da içinde bulunduğu bir savaş var. Tarafların yanı sıra bölge ülkeleri de katılıyor.” söz konusu.
Başta Darfur ve Kurdufan olmak üzere bazı bölgelerden özerklik talepleri olabileceğini belirten Rizeygi, “Sudan’ın birçok komşu ülkesi ve bazı Körfez ülkeleri, Libya’da yaşananlardan daha karanlık ve daha kötü görünen bir sonuca ulaşmak için bu savaşı amansızca destekliyor. Yemen ve Suriye.” iddiasında bulundu.
“Arabuluculuk çabalarının başarı şansı zayıf”
Nileyn Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi ve Doğu Afrika uzmanı Dr. Shogar Bashar da Sudan’da yaşananların Irak, Yemen ve Libya örneklerinde olduğu gibi parçalanma ve dış müdahale korkusunu artırdığını belirtti.
Beşar, “ABD’nin 2024 seçimleriyle meşgul olması, Suudi Arabistan’ın Sudan dosyası gibi karmaşık davalarda arabuluculuk çabalarındaki deneyimsizliği ve IGAD’ın Sudan’la daha önceki deneyimlerine dayanarak bölgesel ve uluslararası gündem ve çıkarlara göre hareket eden zayıf ve güvenilmez konumu” dedi. ” Bu nedenle arabuluculuk çabalarının başarı şansının zayıf olduğunu belirtti.
Sudan’da iç savaş
Sudan, Egemenlik Konseyi Lideri General Abdulfettah el-Burhan komutasındaki ordu ile Çevik Güçlendirme Güçleri (HDK) arasında Nisan 2023’ün ortalarından bu yana şiddetli çatışmalara sahne oluyor.
HDK ve ordu, Aralık 2018’de yaşanan halk ayaklanmasının ardından iktidara gelerek, yaklaşık 30 yıl iktidarda kalan Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir’in Nisan 2019’da devrilmesinin ardından sivillerin katılımıyla oluşturulan hükümette yer aldı. 2021’de sivil hükümete karşı hep birlikte darbe yaptılar.
Ordu ve HDK’nın, askeri ve güvenlik reformu kapsamında HDK’nın orduya entegrasyonu konusunda anlaşmazlığa düşmesi üzerine Nisan ortasında iç savaş çıktı.
BM’ye göre çatışmalarda şu ana kadar 12 binden fazla kişi öldü, 7,4 milyon kişi ise yerinden edildi.
